Terbeschikkingstelling met dwangverpleging (TBS met dwangverpleging) is een maatregel die door de strafrechter kan worden opgelegd aan een dader van een ernstig misdrijf die lijdt aan een psychiatrische stoornis. Deze maatregel is gericht op de behandeling van de dader en de bescherming van de samenleving. De regeling voor TBS met dwangverpleging is vastgelegd in artikel 37a en artikel 37b van het Wetboek van Strafrecht (Sr).
Wanneer kan TBS met dwang worden opgelegd
TBS met dwangverpleging wordt opgelegd als:
- De verdachte een (in de regel) ernstig misdrijf heeft gepleegd, zoals moord, verkrachting of brandstichting. Het delict moet in ieder geval een misdrijf zijn waarop een gevangenisstraf van vier jaar of meer is gesteld (met uitzondering van de misdrijven bedreiging en stalking);
- Er moet sprake zijn van een gebrekkige ontwikkeling of een ziekelijke stoornis van de geestvermogens ten tijde van het plegen van het delict;
- De veiligheid van anderen, dan wel de algemene veiligheid van personen of goederen eist het opleggen van de TBS-maatregel;
- Er dient sprake te zijn van een verband tussen de vastgestelde stoornis en het gevaar op herhaling. Behandeling is noodzakelijk om herhaling van het misdrijf te voorkomen.
De rechter baseert zijn beslissing doorgaans op rapportages van deskundigen, waaronder psychiaters en psychologen en eventueel op basis van een observatierapportage bij het Pieter Baan Centrum (PBC).
Wat is de duur
De duur van TBS met dwangverpleging is in eerste instantie twee jaren. Na deze periode kan de maatregel worden verlengd, telkens met maximaal twee jaar, zolang de rechter oordeelt dat voortzetting noodzakelijk is. TBS met dwangverpleging mag maximaal vier jaren duren, tenzij bij het misdrijf de lichamelijke integriteit van slachtoffers is aangetast. Daarvan is sprake bij geweldsmisdrijven, zedenzaken (waaronder ook ontucht) en brandstichting met gevaar voor personen. In die gevallen kan de maatregel onbeperkt worden verlengd.
Werkt een patiënt niet mee aan de behandeling, of is de patiënt niet behandelbaar, waardoor de kans op herhaling niet vermindert, dan zal hij/zij niet vrij terugkeren in de maatschappij. Dit betekent dat de tbs ook niet wordt stopgezet. Een patiënt zal dan meestal naar een Langdurige Forensische Psychiatrische Zorg instelling (LFPZ) oftewel de longstay worden overgeplaatst. In Nederland zitten ongeveer 100 patiënten in zo’n instelling.
In het laatstgenoemde geval is er in principe geen maximale duur, wat betekent dat TBS met dwangverpleging in de praktijk onbeperkt kan worden verlengd als de patiënt een blijvend gevaar vormt voor de samenleving. Hierdoor kan het in sommige gevallen vergeleken worden met (verkapt) levenslang.
Wanneer is er een verlenging?
Verlenging van TBS met dwangverpleging wordt door de rechter beoordeeld op basis van:
- Rapportages van deskundigen: zoals behandelaars die het risico op recidive inschatten;
- Gedragsverbetering van de patiënt: als de patiënt onvoldoende vooruitgang toont of nog steeds een risico vormt, kan verlenging noodzakelijk zijn.
De rechter beslist iedere twee jaar over verlenging van de maatregel. Na vier jaren moeten twee onafhankelijke deskundigen advies uitbrengen over een eventuele verlenging. De onafhankelijke toetsing over het verloop van de TBS-maatregel gebeurt na maximaal twee jaar. De toetsing gebeurt tijdens een verlengingszitting bij de rechter. De rechter laat zich bij de beslissing adviseren door deskundigen vanuit de TBS-kliniek, de reclassering (wanneer proefverlof is gestart) en door onafhankelijke deskundigen.
Kan TBS met dwangverpleging worden beëindigd?
Ja, maar voordat het zover is, zijn er verschillende fases die doorlopen moeten worden. De eerste fase is de behandeling. De patiënt wordt opgenomen in een gesloten TBS-kliniek. Gespecialiseerde hulpverleners onderzoeken hoe het komt dat de patiënt het misdrijf heeft gepleegd en er wordt vervolgens een passend zorgprogramma met behandelplan gemaakt en uitgevoerd.
De tweede fase is begeleid verlof. Vaak start dit na een paar jaar tijdens de behandeling. Het kortdurend begeleid verlof start altijd met een beveiliger en een persoonlijk begeleider die de patiënt begeleiden. Na een aantal goed verlopen begeleide verloven wordt de beveiliging heel geleidelijk afgebouwd. Dan wordt de begeleiding overgedragen aan een medewerker van de TBS-kliniek.
De derde fase is onbegeleid verlof want als de begeleide verloven goed zijn verlopen dan kan er onbegeleid verlof worden aangevraagd. Dit gebeurt door een klinisch behandelaar (psycholoog). Op dat moment is er bij een verlof geen begeleiding meer aanwezig. De TBS-kliniek maakt voor ieder verlof afspraken en de kliniek controleert vervolgens na verlof of de afspraken worden nagekomen.
De vierde fase betreft transmuraal verlof en dat is een duur woord voor buiten de muren. De patiënt gaat buiten de kliniek wonen. Dit kan zelfstandig wonen zijn maar ook wonen bij een regionale instelling voor beschermd of begeleid wonen of een instelling voor gehandicaptenzorg, een forensisch psychiatrische instelling of zelfs een extra locatie van de TBS-kliniek. Let op: de TBS-kliniek blijft nog steeds eindverantwoordelijk.
De vijfde fase betreft proefverlof. De patiënt valt dan nog steeds onder de verantwoordelijkheid van de kliniek. Het toezicht wordt vanaf dat moment door Reclassering Nederland uitgevoerd.
Tot slot de zesde en belangrijkste fase namelijk de (voorwaardelijke) beëindiging. Wanneer de meervoudige strafkamer (geadviseerd door deskundigen van reclassering en de kliniek) concludeert dat de behandeling succesvol is verlopen en het risico op herhaling voldoende is afgenomen kan de dwangverpleging voorwaardelijk worden stopgezet. Als dit na minimaal één jaar nog steeds goed gaat, kan de meervoudige kamer (op termijn) de TBS-maatregel stoppen.
Het verschil tussen TBS met voorwaarden en TBS met dwangverpleging
Bij TBS met dwangverpleging wordt de patiënt verplicht opgenomen in een kliniek en vindt de behandeling plaats in een gesloten setting. Bij TBS met voorwaarden mag de patiënt onder strikte voorwaarden (zoals therapie, medicatie en meldplicht) in de samenleving verblijven. Bij overtreding van de voorwaarden kan de maatregel worden omgezet naar TBS met dwangverpleging.
Het ligt dan ook meer in de rede om te starten met een TBS met voorwaarden want opschalen naar TBS met dwangverpleging is altijd nog mogelijk.
Wat kan een advocaat betekenen?
Een advocaat speelt een belangrijke rol bij TBS met dwangverpleging, zowel tijdens als na de strafzaak. Een advocaat kan u vertegenwoordigen bij de rechter en u adviseren over het meewerken aan rapportages en verweer voeren tegen een mogelijke TBS maatregel met dwangverpleging.Wanneer er TBS met dwangverpleging is opgelegd dan kan de advocaat u ondersteunen bij klachten over de uitvoering van de TBS zoals bij ordemaatregelen, plaatsing en overplaatsing. Tot slot kan een advocaat u adviseren over resocialisatie, verlofaanvragen en/of (tussentijdse) beëindiging van de maatregel en het organiseren van driegesprekken of een zorgconferentie (wanneer u meer dan 15 jaar ter beschikking bent gesteld).
De maatregel van TBS met dwangverpleging is een lang en intensief traject en u verdient uitstekende bijstand van het begin tot het einde. Neem contact op met één van onze strafrechtadvocaten indien u bijstand wenst in een TBS-zaak.
Conclusie
Terbeschikkingstelling met dwangverpleging is een ingrijpende maatregel die wordt opgelegd aan personen met een psychische stoornis die ernstige misdrijven hebben gepleegd. Hoewel de maatregel in eerste instantie twee jaar duurt, kan deze onbeperkt worden verlengd als dat noodzakelijk is voor de veiligheid van de samenleving. Een gespecialiseerde advocaat kan helpen bij de verdediging, klachten of verzoeken tot (voorwaardelijke) beëindiging van de maatregel.
