Een huiszoeking is een ingrijpende gebeurtenis. De politie staat voor de deur, vaak onverwacht, en wil uw woning of een kantoorpand betreden om bewijs te verzamelen. Veel mensen weten niet wat hun rechten zijn in zo’n situatie, of wanneer dit überhaupt mag. In dit artikel leest u wat het verschil is tussen betreden en doorzoeken, wanneer dit is toegestaan, wat een machtiging tot binnentreden is en wat een huiszoekingsbevel inhoudt en waarom het verstandig is om juridische hulp in te schakelen.
Wat is een huiszoeking?
Vooropgesteld, opsporingsambtenaren mogen niet zomaar alle plaatsen betreden en doorzoeken. Daarvoor moet het verschil tussen betreden en doorzoeken worden onderscheiden. Betreden houdt simpel gezegd in het “zoekend rondkijken’. De opsporingsambtenaar mag geen (al dan niet afgesloten) kasten, laden, dozen of tassen e.d. openen. Doorzoeken gaat veel verder dan betreden. Tijdens een doorzoeking mogen wel kasten, laden, dozen of tassen e.d. worden geopend. Wanneer het om een doorzoekingsbevoegdheid gaat, dan mag er actief en gericht worden gezocht naar verdachten ter aanhouding op grond van artikel 55a Sv of voorwerpen ter inbeslagname op grond van de artikelen 96, 96b, 96c, 97 en 110 Sv.
Betredings- en doorzoekingsbepalingen zijn niet alleen opgenomen in het commune strafrecht, maar ook in bijzondere strafwetgeving zoals de Opiumwet, de Wet Economische Delicten en de Wet Wapens en Munitie.
Bevoegdheden
Ten eerste het commune strafrecht. Een huiszoeking is het binnentreden en doorzoeken van een plaats door opsporingsambtenaren, (meestal de politie) om goederen in beslag te nemen. Het doel is het vinden van bewijs in een strafrechtelijk onderzoek. Het gaat hierbij om een “plaats”, dit begrip reikt verder dan alleen de woonplaats. Het kan bijvoorbeeld ook gaan om een vervoermiddel, kantoor of het huis van een partner. Het wetboek van strafvordering heeft verschillende artikelen voor verschillende situaties, waarbij het moet gaan om delicten waarop voorlopige hechtenis is toegestaan of waar een verdenking van een strafbaar feit op heterdaad speelt (in beide gevallen moet er sprake zijn van een redelijk vermoeden van schuld als bedoeld in artikel 27 Sv).
Op grond van artikel 96 Sv mag elke plaats worden betreden door een opsporingsambtenaar en mogen voor de hand liggende voorwerpen in beslag worden genomen. Artikel 96 biedt geen grondslag voor doorzoeking. Op grond van artikel 96b Sv mogen opsporingsambtenaren vervoermiddelen volledig doorzoeken met uitzondering van een woongedeelte. Op grond van artikel 96c Sv kan de officier van justitie ter inbeslagneming elke plaats doorzoeken, behalve een woning. Op grond van artikel 97 Sv heeft de (hulp)officier van justitie de bevoegdheid om een woning te doorzoeken. Op grond van artikel 110 heeft de rechter-commissaris de bevoegdheid om op vordering van de officier van justitie of ambtshalve een woning te doorzoeken.
Opiumwet (Opw)
Op grond van artikel 9 lid 1 Opiumwet hebben opsporingsambtenaren de bevoegdheid tot het betreden van vervoersmiddelen, inclusief woongedeelte (sub a) en van iedere andere plaats waar een overtreding van de Opiumwet wordt gepleegd of waar redelijkerwijs kan worden vermoed dat een zodanige overtreding wordt gepleegd (sub b). Dit artikel biedt geen grondslag voor doorzoeking.
Wet op de economische delicten (WED)
Op grond van artikel 20 WED hebben opsporingsambtenaar de bevoegdheid om elke plaats te betreden voor zover dit redelijkerwijs noodzakelijk is voor de vervulling van hun taak. Dit artikel biedt geen grondslag voor doorzoeking.
Wet Wapens en Munititie (WWM)
Op grond van artikel 49 mogen opsporingsambtenaren elke plaats doorzoeken ter inbeslagneming – voor zover zij redelijkerwijs kunnen vermoeden dat op die plaats wapens of munitie aanwezig zijn. Deze bevoegdheid gaat dus verder dan de betredingsbevoegdheid van de Opiumwet en de Wet Economische Delicten.
Woning
Het huisrecht is een mensenrecht dat wordt beschermd door artikel 8 EVRM en 10 en 12 Grondwet. Dit betekent dat er aan extra waarborgen moet zijn voldaan. De politie moet een machtiging op grond van artikel 2 Algemene wet op het binnentreden (Awbi) hebben om binnen te treden in een woning. Deze machtiging kan worden afgegeven door de advocaat-generaal bij het ressortsparket en de (hulp)officier van justitie. In de praktijk is dit meestal de hulpofficier.
Soms is er discussie over wat nu precies een woning is. De Hoge Raad heeft hier invulling aan gegeven: ”het gaat om de bestemming die aan een bepaalde plaats wordt gegeven. Het gaat erom of iemands persoonlijke leven, zijn privaat huiselijk leven zich (grotendeels) afspeelt in een bepaalde ruimte; deze ruimte hoeft niet noodzakelijk (in) een gebouw te zijn maar kan ook een woonwagen, woonboot, caravan, tent of hotelkamer zijn.”
Let dus op! Als het gaat om doorzoeking van woningen ter inbeslagname, dan zijn deze in het commune strafrecht in beginsel opgedragen aan de rechter-commissaris op grond van artikel 110 lid 1 Sv. Alleen bij dringende noodzakelijkheid en wanneer diens optreden niet kan worden afgewacht is dit opgedragen aan de officier van justitie op grond van artikel 97 Sv of in uitzonderlijke gevallen aan de hulpofficier, indien het optreden van de officier van justitie niet kan worden afgewacht. De (hulp)officier van justitie heeft dan wel een machtiging van de rechter-commissaris nodig. Voor het binnentreden van woningen moeten bij de uitoefening van de bevoegdheden tot het betreden de eisen van de Algemene wet op het binnentreden (Awbi) in acht worden genomen.
Huiszoekingsbevel
Als opsporingsambtenaren een woning willen doorzoeken, is er in principe een huiszoekingsbevel nodig. Dit bevel wordt in beginsel afgegeven door de rechter-commissaris, op verzoek van de officier van justitie. Het is alleen toegestaan bij verdenking van een misdrijf waarvoor voorlopige hechtenis mogelijk is, zoals drugshandel, wapenbezit of mishandeling. Met dit bevel mogen de opsporingsambtenaren gericht zoeken naar bewijs, zoals documenten, digitale gegevens of voorwerpen. Zonder zo’n bevel mag de politie niet zomaar uw woning doorzoeken. Doet men dit toch, dan kan dat leiden tot bewijsuitsluiting. Het is dan van groot belang dat een strafrechtadvocaat beoordeelt of het binnentreden en de huiszoeking rechtmatig was.
Wat zijn uw rechten bij een huiszoeking?
Wanneer het gaat om een huiszoeking, zonder dat er een machtiging tot binnentreden ligt en/of een huiszoekingsbevel dan mag de bewoner toestemming tot binnentreden weigeren. Wanneer de opsporingsambtenaren bijvoorbeeld een telefoontje hebben gekregen dat er een hennepkwekerij in uw woning zou zitten dan is dat onvoldoende voor een verdenking om binnen te treden. De politie kan u echter wel verzoeken om in uw woning te mogen kijken. Als u toestemming geeft dan kunt u zich later niet meer beroepen op een onrechtmatige binnentreding. Indien geen toestemming verleend wordt, en de huiszoeking toch plaatsvindt, kan er sprake zijn van een onwettige huiszoeking waardoor de bewijzen die eruit voort zijn gekomen, niet gebruikt zullen mogen worden. Het is altijd verstandig, ondanks dat er een machtiging tot binnentreden ligt en/of een bevel tot doorzoeking om te benadrukken dat u uw toestemming niet vrijwillig verleent.
Let op: wanneer het gaat om een verdenking in het kader van de Wet Wapens en munitie zijn er dus wel vergaande bevoegdheden waaronder het doorzoeken van uw woning.
Inbeslagname van uw spullen
Na een huiszoeking kunnen er voorwerpen, zoals digitale gegevensdragers of documenten in beslag worden genomen. Dit gebeurt vaak als men denkt dat deze relevant zijn voor het onderzoek. U krijgt een bewijs van inbeslagname. Het is belangrijk om dit formulier van inbeslagname aan een strafrechtadvocaat te overhandigen. Eén van onze specialisten kan middels een klaagschrift bij de rechtbank verzoeken om teruggave van de inbeslaggenomen zaken.
Wanneer schakelt u een advocaat in?
Een huiszoeking is meestal onderdeel van een breder strafrechtelijk onderzoek. Wordt uw woning, en/of bedrijf doorzocht, dan is het verstandig om het volgende in acht te nemen:
De opsporingsambtenaren (de politie, de FIOD, de Inspectie Leefomgeving en Transport, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit of de Inspectie SZW) komen vaak onverwacht. U heeft op grond van artikel 99a Sv recht op bijstand bij een doorzoeking. Een doorzoeking is vaak het eerste moment waarop een particulier en/of een onderneming wetenschap krijgt dat die als verdachte is aangemerkt. Aangezien een doorzoeking dient tot inbeslagname van documenten of voorwerpen die in het strafrechtelijk onderzoek eventueel tot bewijs van strafbare feiten kunnen dienen, is het van belang dat u op de juiste manier reageert en handelt.
Geef aan dat u uw advocaat wenst raad te plegen en laat de opsporingsambtenaren plaatsnemen totdat uw advocaat wordt geraadpleegd. Vraag altijd naar de grondslag van het onderzoek. Op basis van welke bevoegdheid treden de opsporingsambtenaren op. Vraag wat de verdenking is en of u verplicht bent mee te werken aan het binnentreden en de doorzoeking. Geef in ieder geval zelf geen toestemming voor binnentreden en doorzoeken en vraag om dit te verbaliseren. Reageer verder niet inhoudelijk op de verdenking (en daarop gerichte vragen van opsporingsambtenaren). Eén van onze gespecialiseerde strafrechtadvocaten kan u vooraf adviseren, gedurende en na afloop van de doorzoeking.
Onze advocaten zijn bereid om u ook pro deo bij te staan, mits u daarvoor in aanmerking komt gelet op de wettelijk vastgestelde inkomensgrenzen. U hoeft dan uitsluitend een kleine eigen bijdrage te betalen. Wanneer u als minderjarige wordt verdacht van een misdrijf dan geldt het jeugdstrafrecht, en dan heeft u ten allen tijde recht op gratis rechtsbijstand. Zijn er bij u opsporingsambtenaren die zoekend dan wel doorzoekend door uw pand(en) zijn gegaan? De wetgeving met betrekking tot binnentreden en doorzoeking is complex, omdat de regelgeving is ondergebracht in het commune strafrecht maar ook in bijzondere wetgeving. Het komt regelmatig voor dat de vraag of het binnentreden dan wel het doorzoeken rechtmatig is. Wilt u absolute zekerheid of advies bij een inval? Neem dan direct contact met ons op. Vroegtijdig juridisch advies kan het verschil maken.
Veelgestelde vragen over huiszoeking
Mag de politie zomaar mijn woning binnentreden?
Het huisrecht is een mensenrecht. Dus dat mag alleen bij heterdaad of met een machtiging tot binnentreden. Zonder rechtsgeldige reden (en toestemming) is het betreden van een woning onrechtmatig. Als het gaat om doorzoeking van woningen ter inbeslagname, dan zijn deze in het commune strafrecht in beginsel opgedragen aan de rechter-commissaris op grond van artikel 110 lid 1 Sv. Alleen bij dringende noodzakelijkheid en wanneer diens optreden niet kan worden afgewacht is dit opgedragen aan de officier van justitie op grond van artikel 97 Sv of in uitzonderlijke gevallen aan de hulpofficier, indien het optreden van de officier van justitie niet kan worden afgewacht. De (hulp)officier van justitie heeft dan wel een machtiging van de rechter-commissaris nodig.
Moet ik toestemming geven voor een huiszoeking?
Bij heterdaad of met een machtiging binnentreden is uw toestemming niet nodig. In andere gevallen kan men proberen u vrijwillig toestemming te laten geven — dit mag u weigeren. Ons advies is om standaard te weigeren. Het huisrecht is immers een groot goed. Als het gaat om een doorzoeking dan dient dit in beginsel bevolen te worden door de rechter-commissaris dan wel bij dringende noodzakelijkheid door de (hulp)officier van justitie. Wanneer het gaat om het uitoefenen van een bevoegdheid op grond van artikel 49 Wet Wapens en Munititie (WWM) dan mag er doorzoekend worden opgetreden.
Wat gebeurt er met mijn spullen na inbeslagname?
De politie kan spullen vasthouden zolang het onderzoek loopt (het onderzoeksbelang). U kunt via een advocaat verzoeken om teruggave door een klaagschrift in te dienen tegen de inbeslagname.
