Shockschade is een vorm van immateriële schade die kan worden gevorderd in het Nederlandse recht. Het betreft de emotionele en psychische schade die een persoon lijdt als gevolg van het waarnemen van een schokkende gebeurtenis waarbij een naaste ernstig gewond raakt of overlijdt.
Juridische grondslag
De wettelijke basis voor het vorderen van shockschade is te vinden in artikel 6:106 Burgerlijk Wetboek (BW). Dit artikel bepaalt dat een benadeelde recht heeft op een vergoeding voor immateriële schade indien hij in zijn persoon is aangetast door een gebeurtenis waarvoor een ander aansprakelijk is.
Criteria voor shockschade
- Directe confrontatie met de schokkende gebeurtenis:
Een van de belangrijkste criteria is dat de verzoeker (direct) geconfronteerd moet zijn met de schokkende gebeurtenis. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer iemand getuige is van een ernstig ongeluk waarbij een naaste betrokken is. De gebeurtenis moet een aanzienlijke impact hebben gehad op de psychische gezondheid.
- Hevige emotionele schok:
Er moet sprake zijn van een hevige emotionele schok die heeft geleid tot aantoonbare psychische schade, zoals een posttraumatische stressstoornis (PTSS) of een ernstige depressie. De emotionele reactie moet verder gaan dan normale rouw of verdriet. Voor toewijzing van shockschade is vereist dat het bestaan van geestelijk letsel vanwege de hevige emotionele shock naar objectieve maatstaven is vastgesteld. De Hoge Raad heeft in het flatdrama arrest verduidelijkt dat die emotionele schok moet hebben geleid tot geestelijk letsel dat gelet op aard, duur en/of gevolgen ernstig, en in voldoende mate objectiveerbaar is. Dit brengt volgens de Hoge Raad mee dat als de feitenrechter op grond van een rapportage van een ter zake bevoegde en bekwame deskundige – waarbij gedacht kan worden aan een ter zake bevoegde en bekwame psychiater, huisarts of psycholoog – tot het oordeel komt dat sprake is van geestelijk letsel, hij tot toewijzing van schadevergoeding kan overgaan, óók als in die rapportage geen diagnose van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld wordt gesteld.
- Nauwe persoonlijke relatie:
De verzoeker moet een nauwe persoonlijke relatie hebben met het slachtoffer. Dit wordt doorgaans beperkt tot familieleden zoals ouders, kinderen, of partners. De relatie moet dusdanig hecht zijn dat de schok van de gebeurtenis redelijkerwijs tot ernstige psychische schade kan leiden.
Jurisprudentie
De jurisprudentie op het gebied van shockschade was voorheen beperkt en streng. Eén van de toonaangevende arresten is het Taxibus-arrest (ECLI:NL:HR:2002:AD5356). In deze zaak bepaalde de Hoge Raad dat de moeder van een kind dat was aangereden en zwaargewond was geraakt, recht had op shockschade vanwege de hevige emotionele schok die zij had ondervonden. De Hoge Raad benadrukte de noodzaak van een directe confrontatie met de schokkende gebeurtenis en de ernstige psychische gevolgen daarvan. In de recente jurisprudentie van de Hoge Raad m.b.t. het flatdrama (ECLI:NL:HR:2022:958) is de voorwaarde van een directe waarneming of confrontatie nu minder streng geworden. Er bestaat ook een recht op shockschade wanneer men kort na het ongeluk wordt geconfronteerd met de ernstige gevolgen van een ongeluk/misdrijf.
Conclusie
Shockschade biedt de mogelijkheid om immateriële schadevergoeding te claimen voor de hevige emotionele en psychische schade veroorzaakt door een directe confrontatie met een schokkende gebeurtenis. Hoewel de toekenning van shockschade onderworpen is aan strikte juridische criteria, biedt het een belangrijke vorm van erkenning en compensatie voor ernstig psychisch leed.
