Schulduitsluitingsgronden zijn omstandigheden waarin een verdachte niet strafbaar wordt verklaard, ondanks dat een strafbaar feit is gepleegd. Dit betekent dat de dader het feit wel heeft begaan, maar niet verantwoordelijk kan worden gehouden vanwege een bijzondere omstandigheid. De schulduitsluitingsgronden zijn vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht (Sr) en zorgen ervoor dat een dader geen straf krijgt, terwijl het feit zelf nog steeds als strafbaar wordt beschouwd.
Welke schulduitsluitingsgronden zijn er?
Schulduitsluitingsgronden zorgen ervoor dat de persoon niet strafbaar wordt gesteld, ondanks dat het strafbare feit heeft plaatsgevonden. De Nederlandse wet kent vijf schulduitsluitingsgronden:
- Ontoerekenbaarheid (artikel 39 Sr)
Deze wettelijke schulduitsluitingsgrond staat in artikel 39 Wetboek van Strafrecht. Er moet sprake zijn van een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens. Deze gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis moet op het moment dat het delict werd gepleegd aanwezig zijn en tot slot moet er een causaal verband zijn tussen de stoornis en het delict.
- Noodweerexces (artikel 41 lid 2 Sr)
Er is sprake van een noodweersituatie waarin iemand zich verdedigt tegen een aanval, maar door paniek meer geweld gebruikt dan nodig. Er moet dus voldaan zijn aan een rechtvaardigingsgrond, te weten noodweer en als daar sprake van is dan moet worden voldaan aan het dubbele causaliteitsvereiste. Het exces moet zijn veroorzaakt door een hevige gemoedsbeweging.
- Psychische overmacht (artikel 40 Sr)
Een persoon pleegt een strafbaar feit onder zware psychische druk waartegen hij/zij redelijkerwijs geen weerstand kon bieden. Het is niet strafbaar om een feit te begaan als de verdachte door overmacht tot het feit is gedwongen. Bij psychische overmacht gaat het om een van buiten komende drang, waartegen de verdachte redelijkerwijs geen weerstand kon en behoefde te bieden. Het gaat dan om een aantasting van de wilsvrijheid, waardoor de verdachte geen verwijt valt te maken.
- Onbevoegd gegeven ambtelijk bevel (artikel 43 lid 2 Sr)
Iemand handelt op basis van een bevel van een onbevoegde ambtenaar, terwijl hij dit niet wist of redelijkerwijs niet had kunnen weten. Een onbevoegd gegeven ambtelijk bevel heft de strafbaarheid niet op, tenzij het door de verdachte te goeder trouw als bevoegd gegeven kan worden beschouwd. Kortom, als de verdachte in de veronderstelling verkeerde dat het bevel rechtmatig was.
- Afwezigheid van alle schuld (AVAS) (ongeschreven leerstuk)
Dit is een ongeschreven schulduitsluitingsgrond die door de rechter in bepaalde (uitzonderlijke) gevallen wordt toegepast. Het betekent dat iemand niet wist en niet kon weten dat hij/zij iets strafbaars deed. In de literatuur worden vier vormen van AVAS onderscheiden, te weten: verontschuldigbare feitelijke dwaling, verontschuldigbare rechtsdwaling, verontschuldigbare onmacht en het betrachten van de maximaal te vergen zorg.
- Putatief noodweer (ongeschreven leerstuk)
Putatief noodweer is een ongeschreven schulduitsluitingsgrond. Een geslaagd beroep op putatief noodweer leidt tot afwezigheid van alle schuld. Onder putatief noodweer wordt verstaan het geval dat een verdachte bij vergissing in de veronderstelling verkeert dat hij/zij zich moet of mag verdedigen tegen dreigend gevaar. Een beroep op putatief noodweer(exces) slaagt als de verdachte verschoonbaar heeft gedwaald ten aanzien van het bestaan van een noodweersituatie.
Wat is het gevolg van een schulduitsluitingsgrond?
Een succesvol beroep op een strafuitsluitingsgrond heeft over het algemeen tot gevolg dat de verdachte wordt ontslagen van alle rechtsvervolging (OVAR). Dit betekent dat het feit wel kan worden bewezen, maar dat de verdachte hiervoor niet strafbaar is. Soms kan het ook leiden tot vrijspraak en dat heeft ermee te maken dat een bestanddeel van een artikel niet vervuld kan worden. Als een bestanddeel van een artikel ontbreekt dient vrijspraak te volgen.
Wat kan een advocaat betekenen?
Een strafrechtadvocaat speelt een bijzonder belangrijke rol bij een beroep op een schulduitsluitingsgrond. Aan de hand van het feitencomplex zal onderzocht moeten worden of een geslaagd beroep op een schulduitsluitingsgrond kans van slagen heeft. De factoren die daarbij afgewogen moeten worden zijn 1) Het feit moet in verhouding staan tot de erdoor geschonden belangen (proportionaliteit) en 2) de verdachte mag geen andere, minder ingrijpende mogelijkheden hebben gehad (subsidiariteit), 3) de rechter weegt mee wat van een specifieke verdachte gevergd mocht worden (Garantenstellung) en of 4) hij/zij zichzelf verwijtbaar in de situatie heeft gebracht waarin hij/zij het strafbare feit pleegde (culpa in causa).
Gelet hierop, is het van groot belang dat u zich laat bijstaan door een gespecialiseerde strafrechtadvocaat. Onze advocaten zijn bereid om u ook pro deo bij te staan, mits u daarvoor in aanmerking komt gelet op de wettelijk vastgestelde inkomensgrenzen. U hoeft dan uitsluitend een kleine eigen bijdrage te betalen.
Conclusie
Schulduitsluitingsgronden zorgen ervoor dat een verdachte niet strafbaar wordt gesteld, ondanks dat een strafbaar feit is gepleegd. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij ontoerekenbaarheid, noodweerexces, psychische overmacht of een onbevoegd gegeven ambtelijk bevel, AVAS of putatief noodweer.
Als een schulduitsluitingsgrond wordt aangenomen, kan een verdachte ontslagen worden van alle rechtsvervolging of vrijgesproken worden wanneer een bestanddeel niet wordt vervuld. Een gespecialiseerde strafrechtadvocaat is essentieel om een goed juridisch verweer te voeren en te zorgen dat een verdachte niet onterecht wordt veroordeeld.
