Winkeldiefstal is het zonder toestemming meenemen van goederen uit een winkel zonder ervoor te betalen. In Nederland wordt winkeldiefstal strafrechtelijk vervolgd op basis van artikel 310 van het Wetboek van Strafrecht. In dit artikel bespreken we de varianten van winkeldiefstal, mogelijke straffen, wat er gebeurt bij betrapping, en andere relevante aspecten zoals SODA, vrijwillige terugtred en een HALT doorverwijzing.
Welke varianten van winkeldiefstal zijn er?
Er zijn verschillende vormen van winkeldiefstal. De meest voorkomende vorm is het stelen van een product zonder te betalen. Andere vormen kunnen subtieler zijn, zoals het opzettelijk verwisselen van prijskaartjes, het verstoppen van goederen in tassen of kleding, of het bewust niet afrekenen van producten tijdens het afwegen of bij de zelfscan. Al deze vormen vallen onder de definitie van diefstal volgens het Wetboek van Strafrecht.
Wat zijn de straffen bij winkeldiefstal?
De straf voor winkeldiefstal kan variëren afhankelijk van de ernst van het delict, of de verdachte eerder is veroordeeld, en de waarde van de gestolen goederen. Volgens artikel 310 Sr kan winkeldiefstal worden bestraft met een gevangenisstraf van maximaal vier jaren of een geldboete van de vierde categorie (tot €25.700 in 2024). In de richtlijnen van de rechtbank (de LOVS richtlijnen 2024) staat dat er voor eenvoudige winkeldiefstal een boete kan worden opgelegd van € 200,- en bij recidive (herhaling) een boete van € 200,- met een week gevangenisstraf voorwaardelijk, bij veelvuldig recidive kan er een maand onvoorwaardelijke gevangenisstraf opgelegd worden. Uiteraard zijn dit richtlijnen en kan er op basis van de persoonlijke omstandigheden een andere straf worden opgelegd. Een taakstraf behoort bijvoorbeeld ook tot de mogelijkheden.
De straffen worden zwaarder als er sprake is van een bepaalde geraffineerdheid en/of als er geweld wordt gebruikt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een geprepareerde tas en/of samenwerken met medeverdachten.
Wat gebeurd er bij betrapping?
Als iemand op heterdaad wordt betrapt op winkeldiefstal, dan wordt diegene door de winkel beveiliging of het winkelpersoneel aangehouden en overgedragen aan de politie. In de regel wordt de verdachte meegenomen naar het politiebureau voor verhoor. Er kan daarnaast een SODA-boete plus een tijdelijk verbod om de winkel te betreden opgelegd worden, en daarbij kan het Openbaar Ministerie besluiten om strafrechtelijk te vervolgen.
Is het diefstal als je nog in de winkel staat?
Ja, ook als de verdachte nog in de winkel is, kan er sprake zijn van diefstal. Volgens de wet is het niet vereist dat de winkel wordt verlaten met de gestolen goederen. Zodra de intentie er is om iets mee te nemen zonder te betalen en dit bijvoorbeeld is verstopt in de tas of de kleding, kan dit als (een poging) diefstal worden beschouwd. De handeling van het wegnemen is dus al voldoende, ongeacht of de verdachte de winkel heeft verlaten. In de praktijk wordt als het bepalende moment gezien “het product niet ter betaling aanbieden bij de kassa’s en door te lopen zonder te betalen”.
Wat houdt SODA in?
SODA staat voor Service Organisatie Directe Aansprakelijkstelling. Dit is een civiele boete die namens winkeliers wordt opgelegd aan de verdachte voor de gemaakte kosten door de winkeldiefstal, zoals beveiligingskosten en administratie. De SODA-regeling staat los van de strafrechtelijke vervolging door het Openbaar Ministerie. Deze boete kan oplopen tot enkele honderden euro’s en wordt geïnd door de winkel zelf of door een incassobureau. Het dient aanbeveling om bij een opgelegde boete contact te zoeken met een advocaat omdat deze boete vaak twijfelachtig en aanvechtbaar is.
Heb ik een strafblad na winkeldiefstal?
Ja, bij een veroordeling voor winkeldiefstal (boete, taakstraf of gevangenisstraf), komt er een aantekening op het strafblad (justitiële documentatie). Dit kan invloed hebben op toekomstige sollicitaties of het verkrijgen van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG). Zelfs bij een kleine overtreding, zoals een geldboete, kan dit leiden tot een strafblad. Het is daarom belangrijk om goed bewust te zijn van de mogelijke lange termijn gevolgen van een winkeldiefstal.
Is HALT mogelijk voor winkeldiefstal?
Voor minderjarigen is het mogelijk om bij een eerste lichte winkeldiefstal via de HALT-afdoening een alternatieve straf te krijgen. HALT is bedoeld om jongeren een kans te geven hun fout goed te maken zonder dat zij een strafblad krijgen. Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat de jongere een taakstraf moet uitvoeren of excuses moet aanbieden aan de winkelier. De HALT-afdoening is een manier om ernstige gevolgen, zoals een strafblad, te vermijden.
Wat is vrijwillige terugtred?
Vrijwillige terugtred betekent dat de verdachte vrijwillig afziet van het voltooien van de diefstal voordat deze volledig is gepleegd. Het is een kwalificatieverweer. Bijvoorbeeld, als er een product is gepakt met de intentie om het te stelen, maar de verdachte besluit om dit product terug te leggen voordat de winkel wordt verlaten. Een verdachte die vrijwillig afziet van een misdrijf dat hij poogt te plegen, kan dan een geslaagd beroep doen op vrijwillige terugtred en dit is zelfs nog mogelijk bij een voltooide diefstal. Vrijwillige terugtred is vervat in artikel 46b van het Wetboek van Strafrecht. Het is echter belangrijk dat de terugtred op eigen initiatief plaatsvindt, zonder druk van buitenaf, zoals betrapt worden door winkelpersoneel.
Conclusie
Winkeldiefstal is een strafbaar feit in Nederland en wordt vervolgd onder artikel 310 van het Wetboek van Strafrecht. De straffen kunnen variëren van boetes tot taakstraffen en gevangenisstraffen, afhankelijk van de ernst van de overtreding. Een aantekening op het strafblad een SODA-boete en een winkelverbod zijn enkele van de gevolgen. Voor jongeren is de HALT-afdoening een alternatief, en een beroep op vrijwillige terugtred dient altijd onderzocht te worden. Het is altijd raadzaam om de juridische gevolgen van winkeldiefstal serieus te nemen en tijdig een raadsman te benaderen.
