De legitieme portie is een belangrijk begrip binnen het Nederlandse erfrecht. Het beschermt het recht van kinderen om altijd een minimaal deel van de nalatenschap van hun ouders te ontvangen, zelfs als ze in het testament zijn onterfd. Dit is vastgelegd in artikel 4:63 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Hieronder leggen we uit hoe de legitieme portie werkt, wie er recht op heeft, en hoe deze kan worden opgeëist.
Hoe groot is de legitieme portie van een kind?
De legitieme portie is de helft van het wettelijk erfdeel waarop een kind aanspraak zou kunnen maken als er geen testament was. Dit betekent dat de legitieme portie altijd kleiner is dan het volledige kindsdeel. Stel dat een ouder twee kinderen heeft en er geen testament is, dan zouden beide kinderen recht hebben op de helft van de nalatenschap. Als een kind is onterfd, kan het nog steeds zijn legitieme portie opeisen, wat in dit geval neerkomt op een kwart van de nalatenschap.
Wat is het verschil tussen een kindsdeel en een legitieme portie?
Het kindsdeel is het deel van de erfenis waarop een kind recht heeft volgens de wettelijke verdeling wanneer er geen testament is. Dit is het volledige erfdeel dat een kind krijgt. De legitieme portie daarentegen is de helft van dit kindsdeel en kan worden opgeëist wanneer een kind is onterfd. De legitieme portie geeft geen recht op specifieke goederen uit de erfenis, maar is een aanspraak op de waarde van de nalatenschap in geld.
Kan altijd de legitieme portie opgeëist worden?
In principe kan een kind kan altijd zijn of haar legitieme portie opeisen, zelfs als hij of zij door de overledene is onterfd. De legitieme portie is een recht dat niet kan worden ontnomen door middel van een testament. Wel zijn er uitzonderingen waarbij een kind het recht op de legitieme portie verliest, bijvoorbeeld wanneer het kind onherroepelijk is veroordeeld waarbij hij/zij de overledene heeft omgebracht (artikel 4:3 BW).
Hoe wordt een legitieme portie opgeëist?
Om de legitieme portie op te eisen, moet een kind binnen vijf jaar na het overlijden van de ouder een beroep doen op dit recht. Dit gebeurt door het indienen van een formele schriftelijke verklaring bij de executeur van de nalatenschap of de erfgenamen. Het is belangrijk om dit op tijd te doen, omdat het recht anders kan verjaren.
Wie heeft recht op een legitieme portie?
Niet iedereen in de familie heeft recht op een legitieme portie. Alleen kinderen (ook adoptiekinderen) hebben dit recht. Dit betekent dat andere familieleden, zoals broers, zussen, ouders en kleinkinderen, geen recht hebben op de legitieme portie, tenzij de kleinkinderen de plaats innemen van een overleden kind (plaatsvervulling). Kleinkinderen hebben alleen recht op een legitieme portie als hun eigen ouder (het kind van de overledene) is overleden. In dat geval nemen zij de plaats in van hun overleden ouder. Dit heet plaatsvervulling en is geregeld in artikel 4:12 BW. Als hun ouder nog leeft, hebben kleinkinderen geen zelfstandig recht op een legitieme portie. Tot slot is van belang dat de legitieme portie wordt gezien als een deel van de nalatenschap, en de ontvanger moet hierover erfbelasting betalen. De erfbelasting wordt geheven op basis van het bedrag dat iemand ontvangt en kan variëren afhankelijk van de hoogte van de nalatenschap en de relatie tot de overledene. In dit geval geldt het belastingtarief voor kinderen, zoals vastgesteld in de erfbelastingregels.
Conclusie
De legitieme portie biedt kinderen de zekerheid dat zij altijd recht hebben op een deel van de erfenis, ook als zij door hun ouder zijn onterfd. Het verschil tussen een kindsdeel en de legitieme portie is dat de legitieme portie slechts de helft is van wat een kind zou hebben gekregen zonder testament. Dit recht kan door kinderen worden opgeëist, maar andere familieleden, zoals kleinkinderen, hebben dit recht alleen onder bepaalde omstandigheden. Daarnaast is het belangrijk om te weten dat erfbelasting verschuldigd is over de legitieme portie.
