Gedragsaanwijzing – een juridische uitleg

Een gedragsaanwijzing van een officier van justitie  is een strafrechtelijke maatregel, voor de uiteindelijke zitting en vóór de uitspraak van een rechter. De wettelijke basis voor de gedragsaanwijzing staat in artikel 509hh in het Wetboek van Strafvordering. In het eerste lid staat:

1. De officier van justitie is bevoegd de verdachte tegen wie ernstige bezwaren bestaan een gedragsaanwijzing te geven in geval van verdenking van een strafbaar feit:
   1. waardoor de openbare orde, gelet op de aard van het strafbare feit of de samenhang met andere strafbare feiten, dan wel de wijze waarop het strafbare feit is gepleegd, ernstig is verstoord, en waarbij grote vrees voor herhaling bestaat, dan wel
   1. in verband waarmee vrees bestaat voor ernstig belastend gedrag van de verdachte jegens een persoon of personen, dan wel
   1. in verband waarmee vrees bestaat voor gedrag van de verdachte dat herhaald gevaar voor goederen oplevert, dan wel
   1. in verband waarmee vrees bestaat voor gedrag van de verdachte dat herhaald gevaar voor de gezondheid of het welzijn van een of meer dieren oplevert.

Er moeten dus ernstige bezwaren bestaan, waardoor de openbare orde ernstig is verstoord en er moet sprake zijn van herhalingsgevaar. Het doel van de gedragsaanwijzing is het onder controle houden van verdachten die de openbare orde verstoren en/of bescherming van slachtoffers van een strafbaar feit, als de onherroepelijke uitspraak van de strafrechter niet kan worden afgewacht. De meeste aanwijzingen worden opgelegd in het kader van voetbalhooligans, huiselijk geweld en belaging (stalking). Het kan hierbij gaan om een gebiedsverbod, een contactverbod, een meldplicht en eventueel een verplichting om zich te doen (blijven) begeleiden.

Duur en verlenging

Een gedragsaanwijzing geldt totdat tegen de verdachte een onherroepelijk vonnis is uitgesproken of in ieder geval maximaal 90 dagen. Verlenging, zolang er dus geen onherroepelijk vonnis is, kan maximaal drie keer plaatsvinden met 90 dagen dus met een totaal van maximaal 360 dagen. De verdachte in beroep tegen de gedragsaanwijzing en eveneens tegen de verlenging van de gedragsaanwijzing.

Beroep tegen gedragsaanwijzing

Het beroep moet worden ingediend bij de rechtbank en het is bijzonder verstandig om daarvoor een raadsman in te schakelen. Een bijzonder detail is dat niet in de wet is vermeld binnen welke termijn het beroep ingesteld moet zijn. Het beroep is derhalve niet aan een termijn gebonden.  Als het beroep eenmaal is ingesteld, beslist de rechtbank zo spoedig mogelijk. Helaas is ook de beslistermijn van de rechtbank niet in de wet vastgelegd. Wanneer de rechtbank het beroep tegen een door de officier van justitie opgelegde gedragsaanwijzing gegrond verklaart, dient de rechtbank de gedragsaanwijzing te vernietigen. Het gebeurt ook wel eens dat de rechtbank de gedragsaanwijzing opheft, maar dat is dan niet met terugwerkende kracht. Wanneer de verdachte dan in strijd heeft gehandeld met de gedragsaanwijzing leidt dat weliswaar tot een bewezenverklaring, maar is het feit niet strafbaar. Het spreekt voor zich dat vernietiging met terugwerkende kracht het meest logisch is.

In het beroep zal er moeten worden onderzocht of er ernstige bezwaren bestaan tegen de verdachte, waardoor de openbare orde ernstig is verstoord en waarbij grote vrees voor herhaling bestaat. Tot slot dient de vraag of de opgelegde gedragsaanwijzing proportioneel is, te worden beantwoord en dan gaat het om de mate waarin de vrijheid van de verdachte wordt beperkt in verhouding tot de ernst van het feit en de doeltreffendheid van de gedragsaanwijzing

Niet houden aan gedragsaanwijzing

Als er geen sprake is van een gegrond beroep en de verdachte heeft zich niet gehouden aan een gedragsaanwijzing dan is overtreding van de gedragsaanwijzing een misdrijf. Het valt onder de strafbaarstelling van artikel 184a Sr en is met name genoemd in artikel 67 lid 1 onder b Sv.

Hierdoor is voor dit feit voorlopige hechtenis mogelijk en kan een verdachte, na inverzekeringstelling, eventueel voorgeleid worden bij een rechter-commissaris (RC). De officier van justitie kan hierdoor een verdachte langer in voorarrest houden als die de aanwijzingen niet opvolgt.

Conclusie

Gedragsaanwijzingen zijn een effectieve maatregel binnen het strafrecht om gedrag te corrigeren en ervoor te zorgen dat iemand zich aan bepaalde regels houdt. Het is belangrijk om de opgelegde gedragsaanwijzingen serieus te nemen en te voldoen aan de voorwaarden, aangezien het niet naleven ervan de situatie kan verergeren en de kans op een zwaardere straf in de rede ligt. Wanneer er sprake is van een gedragsaanwijzing waar die niet aan de wettelijke kaders voldoet en/of niet proportioneel is dan is er de mogelijkheid van beroep.