Huiselijk geweld – een juridische uitleg

Huiselijk geweld komt voor in alle lagen van de samenleving en kan grote gevolgen hebben voor slachtoffers. Het speelt zich vaak af achter gesloten deuren, waardoor het lastig kan zijn om hulp te zoeken of in te grijpen. Toch zijn er juridische middelen beschikbaar om veiligheid te creëren, grenzen te stellen en schade te verhalen. Een slachtofferadvocaat kan daarin een belangrijke rol spelen.

Wat is huiselijk geweld?

Van huiselijk geweld is sprake wanneer iemand binnen een persoonlijke of gezinsrelatie geweld gebruikt of daarmee dreigt. Dit kan gaan om lichamelijk geweld zoals slaan, schoppen of duwen, maar ook om psychisch geweld zoals vernederen, dreigen, controleren of isoleren. Seksueel misbruik, het onthouden van noodzakelijke zorgen financiële afhankelijkheid kunnen ook onder huiselijk geweld vallen. De verdachte is meestal een partner of ex-partner, maar het kan ook gaan om een ouder, kind, familielid of huisgenoot. Denk hierbij aan kindermishandeling, ouderenmishandeling of eergerelateerd geweld. Afhankelijk van de situatie kunnen zowel strafrechtelijke, bestuursrechtelijk en/of civiele maatregelen worden ingezet om het geweld te stoppen en om (tijdelijk) bescherming te bieden.

Intieme terreur en dwingende controle

Intieme terreur is een ernstige vorm van huiselijk geweld dat zich kenmerkt door een patroon van controle en dwang. Een belangrijk kenmerk is dat het slachtoffer zich geleidelijk zal aanpassen aan de situatie van dwang en controle. Het is niet ongewoon dat een slachtoffer als gevolg van tegenstrijdige gevoelens tegenover diens partner een ambivalente houding heeft. Deze houding kan door hulpverleners verkeerd worden begrepen, maar is het onmiddellijke gevolg van de aanpassingsmechanisme die in werking treden als er gedurende een bepaalde periode dwingende controle is uitgeoefend. Het kan zich uiten in een houding waarin het slachtoffer de dader beschermt, het toegepaste geweld minimaliseert of waarin het slachtoffer heeft geprobeerd aangifte te doen maar deze daarna heeft gepoogd in te trekken (wat in Nederland overigens niet mogelijk is).  De slachtofferadvocaten van AMBT Advocaten zijn bekend met de diverse rode vlaggen bij intieme terreur. Als u zich hierin herkent, voel dan geen schroom om hulp te vragen.

Wat kunt u doen bij huiselijk geweld?

Voelt u zich onveilig, bedreigd of onder druk gezet? Wacht dan niet af. In acute situaties belt u altijd 112. De politie kan dan direct ingrijpen, de verdachte vastzetten of een tijdelijk huisverbod opleggen. Dat geeft u ruimte om na te denken over vervolgstappen. Is er geen direct gevaar, maar wel sprake van herhaald of structureel geweld? Dan kunt u een melding doen bij Veilig Thuis en/of de wijkagent. Zij onderzoeken de situatie en schakelen indien nodig hulpverlening of de rechter in.

Om direct in contact te komen met de juiste meldkamer adviseren wij de 112NL app te installeren op uw telefoon. Deze vindt u in de appstore. Als u met 112NL 112 belt, stuurt u extra gegevens naar de meldkamer. Hierdoor kan de meldkamer u sneller en beter helpen.

Het is daarnaast verstandig om bewijs te verzamelen. Denk aan het bijhouden van een logboek, foto’s van verwondingen, medische verslagendreigende berichten of verklaringen van getuigen. Daarmee staat u sterker als u juridische stappen overweegt.

Uiteraard is het ook mogelijk om meteen een advocaat in te schakelen voor advies en om eventueel beschermingsmaatregelen te treffen, al dan niet in overleg met het OM, politie en/of de juiste instanties. In ernstige gewelds- en zedenzaken, waaronder huiselijk geweld zaken, komt u mogelijk kosteloos in aanmerking voor rechtsbijstand van een advocaat. Er wordt u dan ook geen eigen bijdrage opgelegd.

Juridische bescherming tegen huiselijk geweld

Naast strafrechtelijke vervolging zijn er ook civielrechtelijke en bestuursrechtelijke maatregelen om u als slachtoffer te beschermen. De passende maatregelen zijn:

• Huisverbod: de verdachte mag tijdelijk niet in de woning of directe omgeving komen. De burgemeester (meestal een hulpofficier van justitie namens de burgemeester) leggen dit tijdelijk huisverbod op. De verdachte die een tijdelijk huisverbod krijgt, kan hiertegen in beroep gaan bij de bestuursrechter. De burgemeester kan het tijdelijk huisverbod verlengen tot maximaal vier weken. Het tijdelijk huisverbod wordt meestal opgelegd voor de duur van 10 dagen en moet ervoor zorgen dat de situatie niet verder uit de hand loopt. De termijn kan dus maximaal verlengd worden tot 28 dagen.

• Gedragsaanwijzing: deze aanwijzing kan door de officier van justitie worden opgelegd. Vaak volgt deze op het bovengenoemde huisverbod. Deze aanwijzing duurt maximaal 90 dagen en kan drie keer verlengd worden tot een maximum van 360 dagen. Overtreding van een gedragsaanwijzing is een strafbaar feit en een belangrijk aandachtspunt is dat de gedragsaanwijzing alleen opgelegd kan worden als er “uitzicht is op vervolging”.

• ​​​​​​Schorsende voorwaarde: wanneer er sprake is van een stevige verdenking kan de verdachte in het kader van een vordering tot bewaring worden voorgeleid bij de rechter-commissaris. Bij de voorgeleiding of op een later moment in de voorlopige hechtenis, kan de verdachte worden geschorst onder bijvoorbeeld de voorwaarde dat er geen contact wordt opgenomen met het slachtoffer. Een overtreding van de schorsende voorwaarden levert geen nieuw strafbaar feit op maar de verdachte kan bij overtreding wel (opnieuw) worden vastgezet. Hij of zij blijft dan vastzitten in afwachting van zijn of haar strafzaak, tenzij hij of zij opnieuw wordt geschorst onder strengere voorwaarden.

• Vrijheidsbeperkende maatregel: de rechter kan vrijheidsbeperkende maatregelen opleggen in de vorm van een gebiedsverbod, contactverbod, gebiedsgebod of meldplicht. Deze maatregelen kunnen met elkaar worden gecombineerd en zijn vrijwel hetzelfde als de gedragsaanwijzingen die de officier van justitie kan opleggen. De duur is maximaal vijf jaren. Per overtreding kan iemand worden vastgezet, meestal voor één of twee weken (met een maximum van zes maanden).

• Verbod als bijzondere voorwaarde: dit kan worden opgelegd bij een voorwaardelijke straf zowel door de officier van justitie als door de rechter(s). Dat betekent dat de verdachte een strafbaar feit heeft gepleegd, en een straf krijgt maar dat deze straf voorwaardelijk wordt opgelegd. De voorwaarde is dan dat hij zich houdt aan de door de officier of rechter opgelegde voorwaarden. Overtreedt hij het verbod, dan wordt de voorwaardelijke straf alsnog ten uitvoer gelegd.

• Civielrechtelijk straat- en contact verbod: dit wordt opgelegd door de voorzieningenrechter (in een kort geding). Dit kan bijvoorbeeld een verbod zijn om in de buurt van het slachtoffer te komen, bijvoorbeeld bij school of werk maar ook om (in)direct contact op te nemen op straffe van een dwangsom. Deze verboden kunnen snel via een kort geding worden aangevraagd bij de civiele rechter. Procesvertegenwoordiging door een advocaat is verplicht en er bestaat het risico van een proceskostenveroordeling wanneer de eisende partij in het ongelijk wordt gesteld.

Overige beschermende maatregelen:

• Slachtofferdevice: Een aantal regio’s in Nederland doen ervaring op met het slachtofferdevice. Het slachtofferdevice biedt van ernstige stalking en huiselijk geweld extra bescherming. Dit apparaatje, dat eruitziet als een sleutelhanger, is gekoppeld aan de elektronische enkelband van de verdachte of veroordeelde. Het device volgt de locatie van zowel het slachtoffer als de verdachte/veroordeelde. Wanneer ze te dicht bij elkaar komen, ontvangt de meldkamer van de reclassering een signaal. Bij een melding wordt het slachtoffer geïnformeerd en indien nodig begeleid naar een veilige plek.

• Aware knop: Als er in uw regio geen pilot loopt met het slachtofferdevice bestaat er in bepaalde gevallen vak wel de mogelijkheid van een Aware knop. AWARE is een alarmsysteem waarmee u in acute nood de politie kunt bereiken vergelijkbaar aan de 112NL app.

• Een Afspraak op Locatie (AOL) of een Afspraak op persoon (AOP). Een AOL/AOP houdt in dat de met u gemaakte afspraken worden genoteerd in het systeem. Als u dan belt met 112, hoeft u niet opnieuw uw hele verhaal te houden. Soms is daarbij ook afgesproken dat er gelijk met spoed een auto naar u toe komt als u belt. De politie kan u hier meer over vertellen. 

In alle gevallen is het doel om rust, veiligheid en ruimte te creëren. Bij huiselijk geweld kan er bij een gezinssituatie met kinderen er een kinderbeschermingsmaatregel worden opgelegd zoals een ondertoezichtstelling (OTS of zelfs een uithuisplaatsing (UHP).

Straf en vervolging bij huiselijk geweld

Vooropgesteld, huiselijk geweld is een strafbaar feit. De politie en het Openbaar Ministerie nemen deze zaken zeer serieus, ook bij eerste meldingen. Na een aangifte wordt er een onderzoek gestart maar er kan ook ambtshalve (dus zonder aangifte) over worden gegaan tot een strafrechtelijk onderzoek. De politie verzamelt verklaringen, beeldmateriaal en andere bewijsmiddelen. Wanneer het Openbaar Ministerie oordeelt dat vervolging gerechtvaardigd is, wordt de verdachte opgeroepen voor een zitting bij het Openbaar Ministerie of voor de rechtbank. De rechter kan een veelvoud aan verschillende straffen opleggen, al dan niet gecombineerd, en afhankelijk van de ernst van het feit en de omstandigheden van de verdachte:

• een (on)voorwaardelijke geldboete;
• een (on)voorwaardelijke taakstraf;
• een (on)voorwaardelijke gevangenisstraf;
• een vrijheidsbeperkende maatregel zoals een gebiedsverbod, contactverbod, gebiedsgebod of meldplicht;
• bijzondere voorwaarden bij een voorwaardelijke straf.

Slachtoffers kunnen zich in de strafzaak voegen als benadeelde partij. Zij kunnen schadevergoeding eisen voor medische kosten, inkomstenverlies of immateriële schade zoals angst of trauma. Als het gaat om huiselijk geweld merken we bij AMBT Advocaten dat de slachtoffers vooral de zekerheid willen hebben van garanties zoals een contactverbod, en/of locatieverbod.

Wanneer een advocaat inschakelen?

Bij huiselijk geweld is het verstandig om een gespecialiseerde slachtofferadvocaat in te schakelen wanneer:

• U slachtoffer bent van fysiek, psychisch of seksueel geweld en juridische bescherming wenst;
• u een huisverbod, straatverbod of contactverbod wilt aanvragen;
• u aangifte wilt doen en ondersteuning zoekt bij dit proces;
• u schadevergoeding wilt vorderen als benadeelde partij in de strafzaak of via de civiele rechter;
• wanneer u vragen heeft over de veiligheid van uzelf of uw kinderen (dreigende femicide).
  
  

Een slachtofferadvocaat beoordeelt uw situatie, bespreekt met u de mogelijkheden, en begeleidt u bij het nemen van de juiste juridische stappen. Het kan hierbij gaan om bescherming, maatregelen of een schadevergoeding. Ongeacht uw wensen maakt een deskundige ondersteuning het verschil. Neem gerust vrijblijvend contact met ons op. Uw veiligheid, juridische positie en welzijn staan bij ons voorop. Het eerste gesprek is geheel vrijblijvend en altijd de eerste 30 minuten kosteloos.